Scan barcode
A review by florismeertens
What Is Art? by Leo Tolstoy
Na het lezen van "Mijn Biecht", een gepassioneerd en lekker polemisch betoog over de religieuze bekering van Tolstoj, was ik benieuwd naar zijn visie op de kunsten. En de stijl hier is van dezelfde soort: onbeteugeld, vol bravoure, bijna overmoedig. Aan de ene kant levert dat schitterend citaten op:
"De kunst van onze tijd is voorbestemd om onze gevoelswereld te laven aan de christelijke waarheid, die verkondigt dat ons welzijn ligt in eenwording en in de vervanging van het huidige rijk van geweld door het rijk van God en van de liefde, als hoogste ideaal van de gehele mensheid."
Voor een naïeve, Christelijke idealist als ik is dat natuurlijk genieten. En ik deel zijn ideeën tot op zekere hoogte: elitaire, wereldvreemde kunst dat geen plaats kan vinden in de wereld, is minder eerbiedwaardig dan kunst die werkelijk kan communiceren met mensen. Er zit soms een puurheid in volkse kunst, die waardevoller is dan de geleerdheid van de postmodernistische romancier. En de focus leggen op authenticiteit kan ik ook waarderen. Het afwijzen van kunstscholen, van dogma's, van imitatiekunst, is bewonderenswaardig.
Maar ondanks meeslepende argumenten, gaat Tolstoj op veel punten de mist in. Kunst zien als communicatiemiddel tussen mensen is een legitiem standpunt. Maar zeggen dat die communicatie altijd universeel begrijpelijk moet zijn, is dan wat mij betreft niet redelijk. Ik (en Tolstoj zeker ook) communiceer op verschillende wijze met verschillende mensen. Als hij terug zou gaan op het Nieuwe Testament, zou hij hetzelfde vinden: zodat iedereen het begrijpen kan, hoeft het niet op één universele wijze worden uitgelegd, maar moet het juist op allerlei wijzen worden toegelicht. Tolstoj ontkent de pluriformiteit van de mensen, en denkt dat iedereen door dezelfde dingen wordt bewogen. Iedereen moet zijn smaak delen.
De hartstochtelijke minachting jegens Rimbaud en Wagner is komisch, en zet tot denken aan, maar is niet geheel overtuigend. Veel dingen waarmee hij het bekritiseert, zijn immers ook te vinden in de eenvoudige, volkse kunsten. Daar gaat het zeker om fysieke indrukken te wekken, en eveneens om amusement. Onbegrijpelijkheid is altijd relatief. Als er iemand is, die de dwaze rijmpjes van de symbolisten begrijpt en koestert, heeft het zijn taak volbracht.
Wat hij ook zeggen wil, Tolstojs visie op kunst heeft de ethiek als fundament. Is dat erg? Niet per se, maar hij spreekt zichzelf wel tegen dan.
Een van mijn grootste problemen die ik heb, is hoge eis die hij stelt aan kunst, en als gevolg de lage waardering die hij heeft voor zijn eigen werk. Hij zegt dat slechts twee van zijn eigen verhalen (die ik overigens niet gelezen) de stempel kunst waardig zijn. Maar is de Dood van Ivan Iljitsj dan niet een ontwapenend verhaal over nederigheid en barmhartigheid? Gaat Vader Sergej niet over de Christelijke waarden? Communiceert Anna Karenina, wat nota bene voor zijn bekering is geschreven, niet de pracht van het volkse leven, wanneer Levin als aristocraat op zijn eigen land gaat werken, samen met de boeren? Waarom zijn al die ontroerende scènes, die voor mij persoonlijk een religieuze betekenis hadden, dan geen kunst?
Al met al een interessant maar zeker niet foutloos betoog.
"De kunst van onze tijd is voorbestemd om onze gevoelswereld te laven aan de christelijke waarheid, die verkondigt dat ons welzijn ligt in eenwording en in de vervanging van het huidige rijk van geweld door het rijk van God en van de liefde, als hoogste ideaal van de gehele mensheid."
Voor een naïeve, Christelijke idealist als ik is dat natuurlijk genieten. En ik deel zijn ideeën tot op zekere hoogte: elitaire, wereldvreemde kunst dat geen plaats kan vinden in de wereld, is minder eerbiedwaardig dan kunst die werkelijk kan communiceren met mensen. Er zit soms een puurheid in volkse kunst, die waardevoller is dan de geleerdheid van de postmodernistische romancier. En de focus leggen op authenticiteit kan ik ook waarderen. Het afwijzen van kunstscholen, van dogma's, van imitatiekunst, is bewonderenswaardig.
Maar ondanks meeslepende argumenten, gaat Tolstoj op veel punten de mist in. Kunst zien als communicatiemiddel tussen mensen is een legitiem standpunt. Maar zeggen dat die communicatie altijd universeel begrijpelijk moet zijn, is dan wat mij betreft niet redelijk. Ik (en Tolstoj zeker ook) communiceer op verschillende wijze met verschillende mensen. Als hij terug zou gaan op het Nieuwe Testament, zou hij hetzelfde vinden: zodat iedereen het begrijpen kan, hoeft het niet op één universele wijze worden uitgelegd, maar moet het juist op allerlei wijzen worden toegelicht. Tolstoj ontkent de pluriformiteit van de mensen, en denkt dat iedereen door dezelfde dingen wordt bewogen. Iedereen moet zijn smaak delen.
De hartstochtelijke minachting jegens Rimbaud en Wagner is komisch, en zet tot denken aan, maar is niet geheel overtuigend. Veel dingen waarmee hij het bekritiseert, zijn immers ook te vinden in de eenvoudige, volkse kunsten. Daar gaat het zeker om fysieke indrukken te wekken, en eveneens om amusement. Onbegrijpelijkheid is altijd relatief. Als er iemand is, die de dwaze rijmpjes van de symbolisten begrijpt en koestert, heeft het zijn taak volbracht.
Wat hij ook zeggen wil, Tolstojs visie op kunst heeft de ethiek als fundament. Is dat erg? Niet per se, maar hij spreekt zichzelf wel tegen dan.
Een van mijn grootste problemen die ik heb, is hoge eis die hij stelt aan kunst, en als gevolg de lage waardering die hij heeft voor zijn eigen werk. Hij zegt dat slechts twee van zijn eigen verhalen (die ik overigens niet gelezen) de stempel kunst waardig zijn. Maar is de Dood van Ivan Iljitsj dan niet een ontwapenend verhaal over nederigheid en barmhartigheid? Gaat Vader Sergej niet over de Christelijke waarden? Communiceert Anna Karenina, wat nota bene voor zijn bekering is geschreven, niet de pracht van het volkse leven, wanneer Levin als aristocraat op zijn eigen land gaat werken, samen met de boeren? Waarom zijn al die ontroerende scènes, die voor mij persoonlijk een religieuze betekenis hadden, dan geen kunst?
Al met al een interessant maar zeker niet foutloos betoog.