Scan barcode
timvnn's review against another edition
challenging
dark
emotional
mysterious
relaxing
slow-paced
- Plot- or character-driven? A mix
- Strong character development? No
- Loveable characters? No
4.5
jrl1221's review against another edition
dark
reflective
slow-paced
1.0
I read this because my ex was really into it. It’s a slog and this being one of her favorite books should have been a red flag lol.
rottenjester's review against another edition
challenging
dark
reflective
slow-paced
- Plot- or character-driven? Character
- Strong character development? It's complicated
- Loveable characters? Yes
- Diverse cast of characters? Yes
- Flaws of characters a main focus? Yes
5.0
“They’ll destroy one group and miss another. We’ll stir up trouble. Don’t you really believe that we two are quite enough?”
‘The Devils’ is, at its core, a love story.
There may be other surface-level themes, such as the theme of creation, how Dostoyevsky’s characters struggle to see past their idealised images of each other which leads to the failure of a revolution and the death of a 20 year-long friendship.
Themes like how one can become God by committing suicide, told through the perspective of a self-isolating engineer who travelled to America to experience how deeply exploitation can corrupt the working-class mind.
How childhood trauma manifests itself in the constant search for suffering, the need to be punished and punish others for what one has experienced and one’s incapability to bear it.
But, beyond all of it, the reason why Saint Petersburg plunges into despair- is because the leader of a revolutionary group is denied the affection of a masochistic ex-military man whom he has idolised to an obsessive standard.
He’s denied the affection he lacked as a child due to a selfish, negligent father.
The affection he fails to receive from high-society women whom he ends up exploiting to further his cause.
But what is his cause?
Drunkenness, depravity, complete obedience and lack of individuality.
It is unclear as to whether his “groups of five”- which are essentially made up of naive young men who are seduced by dystopian politics and nihilism- are doing anything at all to bring about a revolution. But he puts on a n extravagant one-man show, talking his way through problems and relationships of which he is not even a part of. He sets fire to the town in a theatrical fashion to distract from the murder he commits to bind his radical members to him by blood.
He does it all to bring about a reset.
An anarchist reset of the current world which keeps him from the man he loves. The man who despises him.
Pyotr Verkhovensky you are gay and there are 704 pages to prove me right. 5 stars, Dostoyevsky’s best that ever was.
sidharthvardhan's review against another edition
5.0
Wanna start with a 1984 like quote:
This novel kind of takes Dostoyevskism to a new extreme – you know what I mean; slow beginnings, lots of extremely emotional characters and long scenes. For example there is this one scene in which we have eleven characters in a single room (I counted) and each one of had a role to play in the scene in about fifty odd pages.
You might think after reading like first two hundred pages that nothing is ever going to happen but that would be wrong; by the end of novel you will have dealt with a gun-duel, murders (in plural), suicides (three of them), natural death, adultery, secret marriage, unrequited loves (plural), arson, child-birth scene (it was beautiful), family reunion, riots, dancing-balls-gone-wrong etc. you name it, Dostoveskyen circus has it all.
Narrator and biography
The narrator is a very unimportant character in the story. He is a close friend of Stepan (a widower) – and comes out as a great observer of people, people are easily trusting their secrets in him but do not seem to think of him as a person of consequence.
He begins by telling us that he is writing Stepan’s biography but soon limits himself to later’s last few days; and often talks about things that has no relation with Stephen or things he can’t possibly know. For example, how can he know what do a husband and wife talk about in their bedroom!
Stepan, about whom the novel is supposed to be, is an easily excitable intellect –who despite being respected by people of his time doesn’t seem to have achieved anything of consequence and has an annoying habit of using French phrases. Although he shows some great insight into politics of his time, he never goes anywhere with it.
He is, in fact, kept by a rich widow Varvara, a woman of strong character, with whom he has a strange sort of relationship. She keeps him in her house maintaining a platonic relationship, refuses angrily his offer to marry her, reads letters he wrote her daily (sometimes twice a day) with out ever replying, often throws him out only to go looking for him later and even sets a match between him and a young servant – and yet when he is on his deathbed, reproaches him vaguely for wasting twenty years. One of many love stories in this novel.
Socialism and Nihilism
The 'demons' in title refer to new ideas that seems to be making Russia sick.
Stepan’s son Pyotr is a Nihilist and anarchist and is a cunning and very annoying person. He kind of reminds you of Cassius in Shakespeare’s ‘Julies Ceaser’. He is also that kind of guy who can quickly get on to your nerves. He pretends to be a socialist but that is only a way to manipulate people of his organization for personal objects.
FD’s view on socialism seems to be same as Stavrogin (Varvara's son) - 'It’s a great idea but its exponents are not always great men.' (think Stalin)
Pyotr is the exponent here and his followers seem to know nothing about it; are so removed from politics that they can’t hold a voting by show of hand. 'They are fascinated, not by realism, but by the emotional ideal side of socialism, by the religious note in it, so to say, by the poetry of it … second-hand, of course.'
Pyotr’s strategy of binding people to his leadership by making them commit a crime for himself (‘the cause’) seems to be quite widely used one among politicians.
FD also divined another great observation - 'The convictions and the man are two very different things.' Have you ever wondered how some of really good people seems to be asking to be punched on their noses whenever they start talking about some particular socio-political subject?
Shigalevism
A social system suggested by one of character - Shigalevism (see opening quote) wants ninety percent of population to be slave of remaining ten percent. Shigalev is not only suggesting it but he actually argues that is form all systems end up being like and that it is the only system that can survive. Quite a way to look at modern economies - whether capitalist or socialist given income inequialities in all of them.
Censored Chapter
Stavrogin’s character might remain a mystery to you till the very end – partly because one chapter which contained key to his character was censored. It has been translated by Woolf ever since along with Dostoevsky's notes on an unwritten novel as Stavrogin's Confession & the Plan of the Life of a Great Sinner. A PDF of same can be download here.
It is for second time, in my reading, that FD hinted/ talked about Lolita-like sexuality in young girls. The other time was in 'Crime and Punishment' but that time it was only a dream.
"I've killed the God."
On Sucide
FD have a great distaste of extreme rationalism and it shows – whether it is in musings of underground man; tragedy of Rashkilonov or that of Ivan Karamazov; this time it shows in character of Kirillov who has got this idea in his head that there is no God and that thus we can all become God, all we have to do is … kill ourselves. I won’t go into details of his reasoning but here are some of things he says:
“If there is no God, then I’m God.”
“God has tormented me all my life.”
“Everyone who wants the supreme freedom must dare to kill himself.”
Karmazinov
K is Dostoyevsky's parody of his contemporary Ivan Turgenev, author of another novel examining the 'nihilist' generation, 'Fathers and Sons'. FD too uses allegorical relationship of fathers and sons in Stepan (liberal idealist) and Pyotr (Nihilist)
Confusion
Stavgrin tries to take advantage of Matryosha (an eleven year old); Cheats with Marie on her husband and marries Marya (a sort of holy fool, my favorite) – all three different and that’s not including Darya and Lisa, who have a crush on him. Want more? Lisa had a crush on Nikolai (stavgrin) but was instead engaged to Nikolaevich. Marie's husband Shatov who has a habit of changing his ideas by walking out insultingly on people when he feels used or called for compromise on his dignity; is not same as Shiagalov. Also, although he punches Stavgrin it is not because later had an affair with his wife Marie but rather because he made Marya pregnant. Talk about confusion!
Some quotes:
'Poetry is nonsense and justifies what would be considered imprudence in prose.'
'A woman would deceive the all-seeing eye itself. Le bon Dieu knew what He was in for when He was creating woman, but I'm sure that she meddled in it herself and forced Him to create her such as she is.'
'How can we expect a cultured man not to commit a murder, if he is in need of money.'
'He suggests a system of spying. Every member of the society spies on the others, and it's his duty to inform against them. Every one belongs to all and all to every one. All are slaves and equal in their slavery. In extreme cases he advocates slander and murder, but the great thing about it is equality. To begin with, the level of education, science, and talents is lowered. A high level of education and science is only possible for great intellects, and they are not wanted. The great intellects have always seized the power and been despots. Great intellects cannot help being despots and they've always done more harm than good. They will be banished or put to death. Cicero will have his tongue cut out, Copernicus will have his eyes put out, Shakespeare will be stoned that's Shigalovism. Slaves are bound to be equal. There has never been either freedom or equality without despotism, but in the herd there is bound to be equality, and that's Shigalovism!'
This novel kind of takes Dostoyevskism to a new extreme – you know what I mean; slow beginnings, lots of extremely emotional characters and long scenes. For example there is this one scene in which we have eleven characters in a single room (I counted) and each one of had a role to play in the scene in about fifty odd pages.
You might think after reading like first two hundred pages that nothing is ever going to happen but that would be wrong; by the end of novel you will have dealt with a gun-duel, murders (in plural), suicides (three of them), natural death, adultery, secret marriage, unrequited loves (plural), arson, child-birth scene (it was beautiful), family reunion, riots, dancing-balls-gone-wrong etc. you name it, Dostoveskyen circus has it all.
Narrator and biography
The narrator is a very unimportant character in the story. He is a close friend of Stepan (a widower) – and comes out as a great observer of people, people are easily trusting their secrets in him but do not seem to think of him as a person of consequence.
He begins by telling us that he is writing Stepan’s biography but soon limits himself to later’s last few days; and often talks about things that has no relation with Stephen or things he can’t possibly know. For example, how can he know what do a husband and wife talk about in their bedroom!
Stepan, about whom the novel is supposed to be, is an easily excitable intellect –who despite being respected by people of his time doesn’t seem to have achieved anything of consequence and has an annoying habit of using French phrases. Although he shows some great insight into politics of his time, he never goes anywhere with it.
He is, in fact, kept by a rich widow Varvara, a woman of strong character, with whom he has a strange sort of relationship. She keeps him in her house maintaining a platonic relationship, refuses angrily his offer to marry her, reads letters he wrote her daily (sometimes twice a day) with out ever replying, often throws him out only to go looking for him later and even sets a match between him and a young servant – and yet when he is on his deathbed, reproaches him vaguely for wasting twenty years. One of many love stories in this novel.
Socialism and Nihilism
The 'demons' in title refer to new ideas that seems to be making Russia sick.
Stepan’s son Pyotr is a Nihilist and anarchist and is a cunning and very annoying person. He kind of reminds you of Cassius in Shakespeare’s ‘Julies Ceaser’. He is also that kind of guy who can quickly get on to your nerves. He pretends to be a socialist but that is only a way to manipulate people of his organization for personal objects.
FD’s view on socialism seems to be same as Stavrogin (Varvara's son) - 'It’s a great idea but its exponents are not always great men.' (think Stalin)
Pyotr is the exponent here and his followers seem to know nothing about it; are so removed from politics that they can’t hold a voting by show of hand. 'They are fascinated, not by realism, but by the emotional ideal side of socialism, by the religious note in it, so to say, by the poetry of it … second-hand, of course.'
Pyotr’s strategy of binding people to his leadership by making them commit a crime for himself (‘the cause’) seems to be quite widely used one among politicians.
FD also divined another great observation - 'The convictions and the man are two very different things.' Have you ever wondered how some of really good people seems to be asking to be punched on their noses whenever they start talking about some particular socio-political subject?
Shigalevism
A social system suggested by one of character - Shigalevism (see opening quote) wants ninety percent of population to be slave of remaining ten percent. Shigalev is not only suggesting it but he actually argues that is form all systems end up being like and that it is the only system that can survive. Quite a way to look at modern economies - whether capitalist or socialist given income inequialities in all of them.
Censored Chapter
Stavrogin’s character might remain a mystery to you till the very end – partly because one chapter which contained key to his character was censored. It has been translated by Woolf ever since along with Dostoevsky's notes on an unwritten novel as Stavrogin's Confession & the Plan of the Life of a Great Sinner. A PDF of same can be download here.
It is for second time, in my reading, that FD hinted/ talked about Lolita-like sexuality in young girls. The other time was in 'Crime and Punishment' but that time it was only a dream.
"I've killed the God."
On Sucide
FD have a great distaste of extreme rationalism and it shows – whether it is in musings of underground man; tragedy of Rashkilonov or that of Ivan Karamazov; this time it shows in character of Kirillov who has got this idea in his head that there is no God and that thus we can all become God, all we have to do is … kill ourselves. I won’t go into details of his reasoning but here are some of things he says:
“If there is no God, then I’m God.”
“God has tormented me all my life.”
“Everyone who wants the supreme freedom must dare to kill himself.”
Karmazinov
K is Dostoyevsky's parody of his contemporary Ivan Turgenev, author of another novel examining the 'nihilist' generation, 'Fathers and Sons'. FD too uses allegorical relationship of fathers and sons in Stepan (liberal idealist) and Pyotr (Nihilist)
Confusion
Stavgrin tries to take advantage of Matryosha (an eleven year old); Cheats with Marie on her husband and marries Marya (a sort of holy fool, my favorite) – all three different and that’s not including Darya and Lisa, who have a crush on him. Want more? Lisa had a crush on Nikolai (stavgrin) but was instead engaged to Nikolaevich. Marie's husband Shatov who has a habit of changing his ideas by walking out insultingly on people when he feels used or called for compromise on his dignity; is not same as Shiagalov. Also, although he punches Stavgrin it is not because later had an affair with his wife Marie but rather because he made Marya pregnant. Talk about confusion!
Some quotes:
'Poetry is nonsense and justifies what would be considered imprudence in prose.'
'A woman would deceive the all-seeing eye itself. Le bon Dieu knew what He was in for when He was creating woman, but I'm sure that she meddled in it herself and forced Him to create her such as she is.'
'How can we expect a cultured man not to commit a murder, if he is in need of money.'
bookbadass6969's review against another edition
challenging
dark
emotional
mysterious
reflective
sad
tense
slow-paced
- Plot- or character-driven? Character
- Strong character development? It's complicated
- Loveable characters? It's complicated
- Diverse cast of characters? Yes
- Flaws of characters a main focus? Yes
4.0
batmanbussy's review against another edition
5.0
wow, ironically today marks a full month since i started this book and i just finished it!
i can't believe i spent that time getting attached to the characters when literally all of them died... this is philosophy disguised as a novel as other people have said
4.5/5
i can't believe i spent that time getting attached to the characters when literally all of them died... this is philosophy disguised as a novel as other people have said
4.5/5
michinio's review against another edition
4.0
სადღაც ერთი წელი გავიდა, რაც წავიკითხე და შეიძლება რევიუს დაწერა ცოტა დაგვიანებულია, თუმცა კითხვისას ჩანაწერებს ვაკეთებდი და იმ ჩანაწერებით ვიხელმძღვანელებ.
Бесы დოსტოევსკის მეორე რომანია, რაც წავიკითხე - პირველი "დანაშაული და სასჯელი" იყო წაკითხული მოზარდობისას და იქიდან რეალურად მხოლოდ დეტექტიური ნაწილი აღვიქვი + დამჩა მხოლოდ თანაგრძნობა რასკოლნიკოვი-დამნაშავისადმი (ეს თანაგრძნობა უფრო ბნელი 90-იანების მენტალობის გამოძახილი მგონია). ამიტომ, "ეშმაკნი" რეალურად პირველი სერიოზულად აღქმული რომანია ჩემთვის. რეკომენდაცია გამიწიეს როგორც წიგნისდმი, სადაც ყველაზე მაგრად არიან კომუნისტები გასაზიზღრებული, თუმცა როგორც აღმოჩნდა ეს მხოლოდ ერთი პლასტია ამ ნაწარმოების და არც ყველაზე ღრმა, მაგრამ ერთადერთი, რომელიც ძალიან დამაჯერებელი და თანაგრძნობადია. დოსტოევსკის შეიძლება ეს ნაწილი იმიტომ გამოუვიდა კარგად, რომ ჯერ ერთი ბევრი რამ ნამდვილია და პერსონაჟებს ყავთ თავისი პროტოტიპები, მეორეც იმიტომ, რომ, დოსტოევსკი თვითონ იყო ჯერ სოციალისტი და მხოლოდ შემდეგ გახდა ქრისტიანი-მწერალი. შესაბამისად მისთვის ადვილია წეროს იმაზე, რაც ძალიან კარგად იცის. იმასაც დავამატებ, რომ ეს პოლიტიკური ნაწილი ტენდენციურიცაა - თავიდანვე იმდენად აშკარადაა აღწერილი ავტორის მამა-სოციალიზმის და მისი შვილი-კომუნიზმის სისაძაგლე და სიმდაბლე, და იმდენად არანაირი დადებითი არ გააჩნიათ მათ, რომ მაშინვე პროტესტის გრძნობა გიჩნდება და მაინც ეჭვის თვალით უყურებ ამ კრიტიკას.
აი სხვა ელემენტები ისეთი დამაჯერებელი ვერაა. ჯერ ერთი დოსტოევსკი ისე შორიდან უვილის, იმდენად ბევრ ინფორმაციას იძლევა, რომ იკარგები და ვერ ხვდები რა არის მნიშვნელოვანი და რა უბრალოდ გარემოს შექმნის ნაწილი. დოსტოევსკი ვითომ კი კარგი ფსიქოლოგიაო, მაგრამ იავნად ართულებს ადამიანური აზროვნების პროცესს, არაა ეგ ნამდვილი. იგივე ტოლსტოი არ ართულებს და მისი აღწერილი პერსონაჟები და მათი ქმედებები ძალიან გასაგებია (ვგულისხმობ გვიანდელ ტოლსოტის, ადრეულს მაინცდამაინც არ ვიცნობ). იგივე მამა-ვერხოვენსკის და დედა-სტავროგინას ჩახლართული ურთიერთობის მიზეზების გახსნა გვერდები ეთმობა, და შეიძლება ყველა ის ფაქტორიც არსებობს, მაგრამ არ ჩანს ეს დამაჯერებელი, უფრო მარტივია სინამდვილეში.
ასევე აქ კარგად არ ჩანს ადამიანების სულიერება. ეჭვი მაქვს ეს იმის ბრალია, რომ ისევ ტოლსტოისგან განსხვავებით, დოსტოევსკი მხოლოდ ქრისტიანული ფილოსოფიის ფუნდამენტზე ცდილობს ახსნას ყველაფერი და როგორც ჭეშმარიტი ქრისტიანი, თვლის რომ სული ერთია, გონება - სულ სხვა. ამიტომაც ცდილობს მთავარი მუღამი იმაში იყოს, რომ ეს სულიერი ფუნდამენტი დამალოს წმინდა გონებრივი ფენომემების მიღმა (შიშები, გრძნობები, კომპლექსები, სურვილები, ხასიათები...). რა თქმა უნდა გამოდის ისე რა - ხელოვნური და ტყუილად დრამატიზებული, გამოდის თეატრი (რომელიც, ვაღიარებ და არ მომწონს). ზედმეტი გართულებაც რაღაცნაირად თეატრალიზაციაა და მგონია, რომ ეს ერთ-ერთი მთავარი ასპექტია დოსტოევსკის შემოქმედებაში. შეიძლება ამის ნაწილიცაა ერთი ნიუანსიც, რომელიც ვითომ არაფერი, მაგრამ აძნელებს გაგებას - რომანი თან აშკარად პირველ პირშია და თავიდან ამბები, რომლებსაც ეს პროტაგონისტი არ შესწრებია მოყვანილია როგორც: "ამბობენ", "მერე ის მიყვებოდა, რომ", "როგორც ვხვდები" და ა.შ. მაგრამ ნელ-ნელა და წიგნის მეორე ნახევარში ძალიან ხშირადაც ისეთი მოვლენებია აღწერილი, რასაც ეს ადამიანი არც შესწრებია + სხვა პერსონაჟების ფიქრები და სუბიექტური განცდებიც ბევრია. ესეც ხელოვნურობას მატებს მთელ ამბავს.
კიდევ ერთი, რაც შევნიშნე (ჩემდა გასაკვირად) - სიკვდილი Бесы-ში არ იწვევს მაინცდამაინც დიდ თანაგრძნობას, რაღაცნაირი ყოველდღიური და თავისთავადი რამეა. ვუშვებ, რომ შეიძლება სპეციალურადაა ასე, რომ მკითხველმა დაინახოს - სიკვიდლზე უარესი რამეების არსებობს. თუ ასეა - ყოჩაღ, გამოვიდა.
ერთი მომენტიც - მიუხედავად იმისა, რომ პერსონაჟები ძალიან მრავალფეროვანია და საზოგადოების ყველა ფენას წარმოადგენენ - point of view მაინც სვეცკები არიან. მაგალითად ტოლსტოის "Воскресение"-ში პირიქითაა - სხვადასხვა ფენის პრსონაჟები ზემოქმედებენ სვეცკი ტიპებზე, აქ კი მაღალი საზოგადოების პრიზმაში და ფილტრშია გატარებული ყველა, თითქოს დოსტოევსკი აკრიტიკებს ყველას, თითქოს ისაა მთავარ როლში და თვითონ წყვეტს ვინ არის კარგი და ვინ ცუდი, არ უტოვებს მკითხველს შესაძლებლობას შეიქმნას საკუთარი აზრი. იგივე კირილოვის პესონაჟი - რაღაც პონტში ნიკოლაი სტავროგინის გმირზე უფრო საინტერესოც კია, მაგრამ დოსტოევსკი იმდენად აშკარად დასცინის და აბანძებს, რომ გავბრაზდი კიდეც.
თუმცა, არის ერთი რამე, რაც ამ ყველაფერს ანაზღაურებს
- ძალიან მოშნია, ძალიან. მაგრამ აქაც უნდა ვთქვათ - დოსტოევსკი ამ თავს შუაში აპირებდა, რითაც წიგნს დიდ ღირსებას დაუკარგავდა - ესაა ის გაურკვევლობა და მისტიკა სტავროგინის პერსონაჟში და მის საქციელებში. დიდი მადლობა ცენზურას, რომელმაც საერთოდ არ შეიტანა ეს თავი რომანში და მერე უკვე იმათ, ვინც ბოლოში დაამატა, ძალიან მაგარი გამოვიდა!.
P.S. დოსტოევსკი-ტოლსტოის ცოტა ბევრი შედარება კი გამომივიდა, მაგრამ არ ვარ არც პირველი, არ უკანასკნელი ამ ამბავში :) თუმცა, სულ ბოლომდე ობიექტური რომ ვიყო, ჯერ "ომი და მშვიდობა" და "ძმები კარამაზოვები" უნდა წავიკითხო ალბათ
Бесы დოსტოევსკის მეორე რომანია, რაც წავიკითხე - პირველი "დანაშაული და სასჯელი" იყო წაკითხული მოზარდობისას და იქიდან რეალურად მხოლოდ დეტექტიური ნაწილი აღვიქვი + დამჩა მხოლოდ თანაგრძნობა რასკოლნიკოვი-დამნაშავისადმი (ეს თანაგრძნობა უფრო ბნელი 90-იანების მენტალობის გამოძახილი მგონია). ამიტომ, "ეშმაკნი" რეალურად პირველი სერიოზულად აღქმული რომანია ჩემთვის. რეკომენდაცია გამიწიეს როგორც წიგნისდმი, სადაც ყველაზე მაგრად არიან კომუნისტები გასაზიზღრებული, თუმცა როგორც აღმოჩნდა ეს მხოლოდ ერთი პლასტია ამ ნაწარმოების და არც ყველაზე ღრმა, მაგრამ ერთადერთი, რომელიც ძალიან დამაჯერებელი და თანაგრძნობადია. დოსტოევსკის შეიძლება ეს ნაწილი იმიტომ გამოუვიდა კარგად, რომ ჯერ ერთი ბევრი რამ ნამდვილია და პერსონაჟებს ყავთ თავისი პროტოტიპები, მეორეც იმიტომ, რომ, დოსტოევსკი თვითონ იყო ჯერ სოციალისტი და მხოლოდ შემდეგ გახდა ქრისტიანი-მწერალი. შესაბამისად მისთვის ადვილია წეროს იმაზე, რაც ძალიან კარგად იცის. იმასაც დავამატებ, რომ ეს პოლიტიკური ნაწილი ტენდენციურიცაა - თავიდანვე იმდენად აშკარადაა აღწერილი ავტორის მამა-სოციალიზმის და მისი შვილი-კომუნიზმის სისაძაგლე და სიმდაბლე, და იმდენად არანაირი დადებითი არ გააჩნიათ მათ, რომ მაშინვე პროტესტის გრძნობა გიჩნდება და მაინც ეჭვის თვალით უყურებ ამ კრიტიკას.
აი სხვა ელემენტები ისეთი დამაჯერებელი ვერაა. ჯერ ერთი დოსტოევსკი ისე შორიდან უვილის, იმდენად ბევრ ინფორმაციას იძლევა, რომ იკარგები და ვერ ხვდები რა არის მნიშვნელოვანი და რა უბრალოდ გარემოს შექმნის ნაწილი. დოსტოევსკი ვითომ კი კარგი ფსიქოლოგიაო, მაგრამ იავნად ართულებს ადამიანური აზროვნების პროცესს, არაა ეგ ნამდვილი. იგივე ტოლსტოი არ ართულებს და მისი აღწერილი პერსონაჟები და მათი ქმედებები ძალიან გასაგებია (ვგულისხმობ გვიანდელ ტოლსოტის, ადრეულს მაინცდამაინც არ ვიცნობ). იგივე მამა-ვერხოვენსკის და დედა-სტავროგინას ჩახლართული ურთიერთობის მიზეზების გახსნა გვერდები ეთმობა, და შეიძლება ყველა ის ფაქტორიც არსებობს, მაგრამ არ ჩანს ეს დამაჯერებელი, უფრო მარტივია სინამდვილეში.
ასევე აქ კარგად არ ჩანს ადამიანების სულიერება. ეჭვი მაქვს ეს იმის ბრალია, რომ ისევ ტოლსტოისგან განსხვავებით, დოსტოევსკი მხოლოდ ქრისტიანული ფილოსოფიის ფუნდამენტზე ცდილობს ახსნას ყველაფერი და როგორც ჭეშმარიტი ქრისტიანი, თვლის რომ სული ერთია, გონება - სულ სხვა. ამიტომაც ცდილობს მთავარი მუღამი იმაში იყოს, რომ ეს სულიერი ფუნდამენტი დამალოს წმინდა გონებრივი ფენომემების მიღმა (შიშები, გრძნობები, კომპლექსები, სურვილები, ხასიათები...). რა თქმა უნდა გამოდის ისე რა - ხელოვნური და ტყუილად დრამატიზებული, გამოდის თეატრი (რომელიც, ვაღიარებ და არ მომწონს). ზედმეტი გართულებაც რაღაცნაირად თეატრალიზაციაა და მგონია, რომ ეს ერთ-ერთი მთავარი ასპექტია დოსტოევსკის შემოქმედებაში. შეიძლება ამის ნაწილიცაა ერთი ნიუანსიც, რომელიც ვითომ არაფერი, მაგრამ აძნელებს გაგებას - რომანი თან აშკარად პირველ პირშია და თავიდან ამბები, რომლებსაც ეს პროტაგონისტი არ შესწრებია მოყვანილია როგორც: "ამბობენ", "მერე ის მიყვებოდა, რომ", "როგორც ვხვდები" და ა.შ. მაგრამ ნელ-ნელა და წიგნის მეორე ნახევარში ძალიან ხშირადაც ისეთი მოვლენებია აღწერილი, რასაც ეს ადამიანი არც შესწრებია + სხვა პერსონაჟების ფიქრები და სუბიექტური განცდებიც ბევრია. ესეც ხელოვნურობას მატებს მთელ ამბავს.
კიდევ ერთი, რაც შევნიშნე (ჩემდა გასაკვირად) - სიკვდილი
Spoiler
, რომელიც საკმაოდ ბევრია,ერთი მომენტიც - მიუხედავად იმისა, რომ პერსონაჟები ძალიან მრავალფეროვანია და საზოგადოების ყველა ფენას წარმოადგენენ - point of view მაინც სვეცკები არიან. მაგალითად ტოლსტოის "Воскресение"-ში პირიქითაა - სხვადასხვა ფენის პრსონაჟები ზემოქმედებენ სვეცკი ტიპებზე, აქ კი მაღალი საზოგადოების პრიზმაში და ფილტრშია გატარებული ყველა, თითქოს დოსტოევსკი აკრიტიკებს ყველას, თითქოს ისაა მთავარ როლში და თვითონ წყვეტს ვინ არის კარგი და ვინ ცუდი, არ უტოვებს მკითხველს შესაძლებლობას შეიქმნას საკუთარი აზრი. იგივე კირილოვის პესონაჟი - რაღაც პონტში ნიკოლაი სტავროგინის გმირზე უფრო საინტერესოც კია, მაგრამ დოსტოევსკი იმდენად აშკარად დასცინის და აბანძებს, რომ გავბრაზდი კიდეც.
თუმცა, არის ერთი რამე, რაც ამ ყველაფერს ანაზღაურებს
Spoiler
ესაა ბოლო თავი - "У Тихона"- ძალიან მოშნია, ძალიან. მაგრამ აქაც უნდა ვთქვათ - დოსტოევსკი ამ თავს შუაში აპირებდა, რითაც წიგნს დიდ ღირსებას დაუკარგავდა - ესაა ის გაურკვევლობა და მისტიკა სტავროგინის პერსონაჟში და მის საქციელებში. დიდი მადლობა ცენზურას, რომელმაც საერთოდ არ შეიტანა ეს თავი რომანში და მერე უკვე იმათ, ვინც ბოლოში დაამატა, ძალიან მაგარი გამოვიდა!
P.S. დოსტოევსკი-ტოლსტოის ცოტა ბევრი შედარება კი გამომივიდა, მაგრამ არ ვარ არც პირველი, არ უკანასკნელი ამ ამბავში :) თუმცა, სულ ბოლომდე ობიექტური რომ ვიყო, ჯერ "ომი და მშვიდობა" და "ძმები კარამაზოვები" უნდა წავიკითხო ალბათ
moonneedstoread's review against another edition
Its a buddy reading, waiting for bestie to pick it up
emily1602's review against another edition
Very dramatic and overwrought. Characters were constantly swooning and flushing and flying into rages. Even with their drama, characters sometimes felt incredibly real. We had a Stravrogin-type in our middle school and all the girls (including me) had huge crushes on him, to the point that crush seems too feeble a term.
Poor Shatov :(
Dostoyevsky would write a great book about Twitter if he were around today. Discourse about bourgeois pillows? Idiots posting their manifestos before going on shooting sprees? He would have a field day with it.
Dostoyevsky would write a great book about Twitter if he were around today. Discourse about bourgeois pillows? Idiots posting their manifestos before going on shooting sprees? He would have a field day with it.